Biết một ít về phương thức truyền file FTP (file transfer protocol) và cách sử dụng nó sẽ giúp bạn dùng Internet nhanh và hiệu quả hơn.
FTP có nghĩa là gì? Bạn có thể lấy các chương trình bằng FTP nặc danh; dùng trình duyệt Explorer hay Netscape Navigator để tìm file qua FTP. Nhưng chưa có một giải thích nào về nó. Bài này có thể sẽ giải đáp một phần những thắc mắc của bạn.
Hãy bắt đầu từ đâu
Trước hết là những tiền tố không bình thường mà các địa chỉ Internet thường dùng và http:// không chỉ là một tiền tố duy nhất mà một trình duyệt Web có thể hiểu được. Các tiền tố như telnet://, gopher:// và ftp:// cho trình duyệt biết kiểu địa chỉ theo sau nó, vì thế trình duyệt biết được cách dịch dữ liệu nó sẽ tìm.
Loại địa chỉ http:// hiện nay là phổ biến nhất. Về phương diện lịch sử cũng như kỹ thuật, những site mà bạn có thể đến được bằng ftp:// cũng không kém phần quan trọng. FTP (ftp:// là chữ viết tắt của File Transfer Protocol, công cụ chú ý để chuyển file từ máy này sang máy kia từ khi Internet ra đời.
Biết một ít về FTP là rất quan trọng cho bất kỳ ai dùng các trình duyệt. Mặc dù bạn không nhận thấy nhưng FTP vẫn diễn ra hầu như mọi khi bạn tải xuống một shareware hay một file từ mạng Internet, trình duyệt đều dùng FTP để nói chuyện với máy chủ.
Một phiên đơn giản của FTP bắt đầu với hai mục tiêu, hãy gọi chúng là C (client – máy khách hay máy nhận) và H (Host – máy chủ hay máy gửi). Dưới sự điều khiển của một người của một người qua bàn phím hoặc một công cụ tự đông như trình duyệt, C sẽ nói với H “C đây, ông có dữ liệu tôi đang cần ở dạng một tệp tin đó, nó lưu tại thư mục //XYZ và tên là tenfile.txt. Gửi cho tôi đi.. OK, được rồi, cảm ơn. Chào nhé.”
Nếu bạn truy cập được đến một mạng nối với Internet và dùng giao diện dòng lệnh (command-line interface), bạn có thể sử dụng FTP qua những bước sau:
1. Đăng nhập vào mạng.
2. Tại dòng lệnh gõ ftp computername với computername là tên của máy trong cùng mạng mà bạn muốn truy cập (chẳng hạn ftp) hoặc là tên đầy đủ trên Internet. Ví dụ, bạn có thể gõ ftp ftp.std.com và sẽ đến được một kho tàng văn học ” điện tử”
3. Khi hệ thống hỏi tên bạn, hãy gõ vào anonymous, còn mật khẩu là địa chỉ của máy bạn.
4. Gõ get theo sau là đường dẫn và tên file để lấy file về. Nên nhớ rằng đối với các địa chỉ trên Internet, dấu phân cách giữa đường dẫn và tên file không giống như ngoài DOS, thay vì dấu “\” nó lại là “/”. Ví dụ, khi ở địa chỉ ftp.std.com bạn có thể gõ get obi/Gutenburg/stext91/moby.zip để có bản Moby Dick (nên nhớ là phải chuyển qua chế độ binary bằng câu lệnh BIN trước khi lấy tệp zip).
5. Cuối cùng, gõ bye hoặc quit để thoát.
Từng bước một
Nếu để ý kỹ 5 bước trước một phiên ftp đơn giản nêu ở trên, bạn sẽ thấy chúng không được thực hiện trong một lần mà nhiều lần, và không có lần nào là vô nghĩa.
Điều quan trọng nhất là khi truyền file của ai đó không phải về máy của bạn mà về thư mục hiện hành của mạng thì bạn vẫn phải làm một bước nữa là chuyển file đó về đĩa cứng của mình để có thể mở bằng một trình soạn thảo văn bản, Internet ấn hay thực hiện một thao tác nào đó.
Thứ hai, giả định là bạn đã biết computername của máy bạn sẽ truy cập cũng như tên thư mục và tên file để bạn có thể với tới chúng.
Và cuối cùng là mọi thứ đều phải gõ từ bàn phím. Cho dù muốn thoát khỏi cơ chế dòng lệnh để đến với Windows 95 hay thậm chí là Windows 3.1 thì bạn vẫn phải dùng đến bàn phím. Sau đây là cách để bạn lập lại mối quan hệ với bàn phím.
Có một cách đơn giản để bỏ qua các bước từ 1 đến 3, đó là dùng trình duyệt Web. Hình 1 cho thấy cách Navigator trình bày thư mục obi/Gutenberg/etext91 ở máy chủ ftp.std.com. Như bạn thấy, tên máy chủ và đường dẫn được nhập vào dòng URL của Netscape Navigator ở phía trên cửa sổ. Có một vài điều cần chú ý là :
Có thể bỏ qua tiền tố ftp:// khi gõ địa chỉ của một FTP site. Đối với http://, cũng có thể bỏ qua khi kết nối với máy chủ Web thực sự.
Chữ G trong từ Gutenberg là chữ hoa. Về mặt này, FTP cũng giống như các loại địa chỉ khác trên Internet, có sự khác biệt giữa chữ hoa và chữ thường. Nếu bạn gõ gutenberg thì Netscape Navigator sẽ báo rằng không có thư mục nào có tên như vậy.
Trong cửa sổ chính của Netscape Navigator bạn sẽ thấy danh sách tất cả các file trong thư mục được yêu cầu. Tên file ở đây được đánh dấu bằng icon theo cơ cấu của trang Web. Nếu có thư mục con, hình tượng folder sẽ xuất hiện kế bên. Muốn tải xuống một file bạn chỉ cần bấm vào tên siêu liên kết của nó.
Nên lưu ý là có nhiều file README chứa dạng thức và phần mở rộng khác nhau. Hầu hết các thư mục trong FTP đều có một file chỉ mục hoặc README cho bạn biết thông tin cần thiết về nội dung của thư mục.
Về phần mở rộng của file, chắc bạn đã quá quen với kiểu file.zip (file nén có thể mở bằng những phần mềm chuẩn như PKZip và WinZip), nhưng đối với những phần mở rộng khác đặc biệt là kiểu. Z thì sao? Chúng ta sẽ không đi quá chi tiết vào phần này, đơn giản là phần lớn các máy chủ trên Internet hiện đang dùng hệ điều hành Unix. Phần mở rộng file là Z (hoặc có thể là gz) chỉ đặc trưng cho những file nén loại Unix mà thuật toán rất giống với loại zip trong Thế giới PC. Do đó một file txt.Z chỉ là file văn bản txt đã được nén (Z). Nhưng bạn đừng quá lo lắng, phiên bản hiện hành của WinZip và các trình nén chạy trên Windows hiện nay đều xử lý được những file Z một cách dễ dàng
File nào, ở đâu?
Vẫn còn thắc mắc là bạn có thể dùng trình duyệt để tải xuống các file từ máy chủ FTP, nhưng làm sao bạn có thể biết được file nào và lấy nó ở đâu?
Đơn giản nhất dĩ nhiên là phải có ai đó (hoặc một bài báo, hoặc một nguồn tin) cho bạn biết thông tin về tên file và địa chỉ, ví dụ như :” Có thể tìm thấy qua anonymous FTP tại máy J trong thư mục XYZ” Anonymous có nghĩa là bạn không cần phải có tên để đăng nhập khi muốn lấy file.
Với những máy đó bạn sẽ đăng nhập với tên anonymous và mật khẩu là địa chỉ e-mail của bạn. Đừng lo lắng, sẽ chẳng có ai bán rẻ địa chỉ thư tín của bạn đâu. Những nhà quản trị mạng FTP chỉ dùng nó để thông kê về số người dùng và từ đâu truy cập đến máy của họ mà thôi.
Đôi lúc phải tìm một số thứ mà bạn không biết chúng ở đâu hoặc đã biết nơi tìm chúng như shareware.com, nhưng mạng đã quá tải còn bạn thì lại cần ngay thì sao? Dĩ nhiên là phải phụ thuộc vào phần mềm. Trong trường hợp này chúng ta sẽ tìm hiểu Archie.
Hệ thống Archie được phát triển khi máy chủ chứa các file sẵn có trên FTP không còn khả năng tìm chúng. Nguyên tắc này tương đối đơn giản: thay vì phải tìm trên tất cả máy chủ của Internet, nay chỉ cần giữ chỉ mục các file trên một số ít máy chủ tương ứng. Sau đó phần mềm Archie phải tìm theo những chỉ mục đó (gọi là những server archie) rồi báo cho bạn biết phải tìm phần mềm hay file bạn cần ở đâu.
Sau đây là một số cách để tìm kiếm bằng Archie và chúng ta chỉ đề cập đến các chương trình chạy trên Windows .
Mục Servers cho fpArchie biết chỉ mục để tham vấn. Một danh sách gồm hàng chục server Arche cho bạn biết địa chỉ Internet của chúng và cả vị trí địa lý. Theo qui ước của Internet, bạn có thể chọn địa chỉ gần mình nhất.
Nếu có một vài server Archie thích hợp với nơi bạn ở, cứ thử tìm trong các server, nhiều khi bạn không thể truy cập đến server chỉ vì nguyên nhân nào đó. Hơn nữa, dù các chỉ mục của chúng bị trùng nhau rất nhiều, bạn vẫn có những kết quả tìm kiếm khác nhau trên các server Archie khác nhau. ở cột On Host trong danh sách kết quả chỉ ra tên máy có thể chứa các thư mục hay các file.
Tương tự như hộp thoại Find của Windows 95, bạn có thể sắp xếp thứ tự theo nhiều kiểu bằng cách bấm vào tiêu đề các cột. Nó rất hữu ích khi muốn tìm một file gần nhất, mới nhất hay một phiên bản có kích thước nhỏ nhất.
Tại sao lại phải lo lắng chỗ lưu file?
Trên mạng, địa lý học chưa biến mất sao? Câu trả lời là trong giờ hành chính (chủ yếu là từ 6 giờ sáng đến 7 giờ tối) nhiều máy chủ FTP được dùng cho những mục đích riêng.
Mặc dù, máy chủ vẫn có thể đáp ứng yêu cầu của bạn là tải xuống 5 MB dữ liệu vào giờ cao điểm nhưng đừng lạm dụng quá. Hãy có ý thức và tìm một máy chủ khác nằm khác múi giờ với địa phương của bạn.
Để biết máy chủ ở đâu, hãy nhìn vào tên của nó trong danh sách fpArchie tìm được. Nếu kết thúc bằng com, edu hay org thì thường là ở Mỹ. Những địa chỉ ngoài nước Mỹ lại thường kết thúc với hai ký tự như :uk tượng trưng cho Vương Quốc Anh, za cho Nam Phi, tw cho Đài Loan v..v. Bạn có thể mở danh sách server Archie trong mục Servers của fpArchies để tham khảo các domain nước ngoài.
Lấy mọi thứ
Trong hình 2 bạn có thể thấy rằng khi điểm sáng file rồi nhấn phím phải chuột, một menu nhỏ sẽ xuất hiện. Tuỳ chọn phù hợp nhất có lẽ là Retrieve, nó sẽ chuyển file đã chọn về máy của bạn.
Tuy nhiên có một vài hạn chế khi dùng fpArchie. Thứ nhất là không thể lấy về một lần nhiều file. Thứ hai, FTP chỉ chuyển file đến cho bạn. Nếu muốn gửi file phần mềm cho BBS nào đó trên Internet, làm sao có thể chuyển nó từ máy của bạn đến những nơi khác trên Thế giới?
Một lần nữa lại cần đến phần mềm cứu nguy. Cái bạn đang cần sẽ là chương trình FTP client. Một trong số đó là CuteFTP, xem hình . Giao diện của nó giống như File Manager của Windows 3.x. Cửa sổ bên trái là danh sách các file và thư mục trên máy bạn, bên phải là danh sách các file trên máy chủ FTP mà bạn đăng nhập vào. Muốn chuyển một hay nhiều file từ máy này sang máy kia chỉ cần điểm sáng chúng rồi kéo sang ô bên kia.
Lưu ý, đừng cố kéo một file sang máy chủ FTP nếu bạn không đăng ký với anonymous.
Trong trường hợp khác, nếu có quyền “write access” hợp pháp trên máy chủ, chương trình CuteFTP sẽ cho phép bạn không chỉ chép file vào đó mà còn có thể tạo hay xoá một thư mục – tính năng không thể thiếu để phát triển mạng Web.
